Szlak Kopernikowski

Numer szlaku: WM-6-c
Długość szlaku: 390 km, w tym 153,9 km pod opieką PTTK Ziemi Elbląskiej

Przebieg:
OLSZTYN – MINGAJNY – KĘPKI – GARDEJA – GRUDZIĄDZ

Opis:
Szlak noszący imię Mikołaja Kopernika jest dalekobieżnym szlakiem łączącym Olsztyn z Grudziądzem. Prowadzi przez teren trzech województw: warmińsko-mazurskiego, pomorskiego oraz kujawsko-pomorskiego i jest utrzymywany przez znakarzy zrzeszonych w czterech oddziałach PTTK.

Odcinek Mingajny – Kępki
Ten odcinek znajduje się pod opieką działaczy z Oddziału PTTK Ziemi Elbląskiej w Elblągu. Jego długość wynosi 153,9 km. Odcinek szlaku Braniewo PKP - Elbląg port jest częścią Międzynarodowego Szlaku Dalekobieżnego E-9, o przebiegu Atlantyk - Morze Północne - Morze Bałtyckie (Świnoujście - Hel - Gdańsk - Elbląg - Braniewo, długość 542 km).

Od przystanku PKS w Mingajnach kierujemy się na zachód i zgodnie z kierunkiem znaków szlaku czerwonego, który biegnie tutaj szosą, podążamy przez PGR Kumajny (4,4 km) do dużej wsi Henrykowo (7,3 km). Przechodzimy przez wieś, gdzie szlak prowadzi teraz szosą w kierunku północnym i po ok. 1 km skręca w prawo, w polną drogę, która doprowadza nas do wsi Borowiec (12,2 km). Przechodzimy przez wieś i dalej asfaltową szosą wchodzimy na wzniesienie, z którego roztacza się malowniczy widok na okolicę i widoczne w oddali Pieniężno. W lewo od miasta (widoczna w oddali) szeroka dolina rzeki Wałszy. Ze wzgórza, dalej szosą dochodzimy do miasta Pieniężno. Przez Pieniężno przechodzimy ul. Lidzbarską, następnie szlak skręca w lewo, w kierunku widocznego w oddali kościoła (18,4 km). Przechodzimy obok kościoła, gdzie schodzimy po schodach w dół, do rzeki Wałszy. Dochodzimy do polnej drogi, gdzie przy zabudowaniach skręcamy w lewo i wchodzimy do rezerwatu "Dolina rzeki Wałszy". Szlak prowadzi nas lewym brzegiem. Po drodze spotykamy kapliczkę z XIX w., a przy niej miłe miejsce odpoczynku. Można tu zejść ze szlaku znakowanego, przejść na drugą stronę Wałszy przez mostek i przeciwległym stokiem oraz polną drogą dojść do Seminarium oo. Werbistów. Od kapliczki szlak czerwony biegnie dość bagnistym terenem, w dni deszczowe należy więc wybierać ścieżki położone wyżej. Uważnie trzymając się kierunku znaków szlaku czerwonego wychodzimy na skraj lasu (24,7 km), a następnie ścieżką przez łąkę dochodzimy do polnej drogi, obok przydrożnej kapliczki. Tutaj skręcamy w prawo i brukowaną drogą idziemy do wsi Wojnity (25,6 km). Przechodzimy przez wieś. Tutaj szlak przecina rzekę Wałszę ostatni raz, w odległości 10 km na południowy zachód rzeka ta wpada do Pasłęki. Szlak czerwony biegnie dalej drogami wśród pól i mieszanych lasów przez Brzostki (28,8 km). Za wsią przekraczamy asfaltową szosę Pakosze - Orneta i wchodzimy w las mieszany. Po ok. 900 m rozpoczynają się pola uprawne. Piaszczystą drogą obsadzoną brzozami dochodzimy do Długoboru (33,2 km). Po zwiedzeniu ciekawego kościoła ruszamy w dalszą wędrówkę szosą, wśród uprawnych pól, przez wieś Łozy (36,1 km), PGR Kanigowo do betonowego mostu na rzece Pasłęce, która płynie tu wartkim prądem, w głębokim jarze. Za mostem szlak wchodzi w las. Następnie polną drogą idziemy do wsi Sopoty. Tam szlak zmienia kierunek na północny i skręca w prawo. Szosą asfaltową doprowadza nas do wsi Ławki (45,0 km). Mijamy wieś Ławki i dalej szlakiem czerwonym dochodzimy do skraju wsi Dębiny (49,6 km), lecz nie wchodzimy do wsi. Śledząc pilnie znaki szlaku czerwonego schodzimy z szosy i polną drogą biegnącą początkowo skrajem lasu, wchodzimy w las i schodzimy do głębokiego wąwozu. Ten fragment szlaku zaliczamy do trudnych, gdyż trasa jego biegnie stromymi brzegami, przekraczając strumienie, wije się wśród drzewostanu lub prowadzi słonecznymi młodnikami. W głębi lasu płynie rzeka Pasłęka, która w całości jest rezerwatem "Ostoja Bobrów na rzece Pasłęce". Idziemy dalej szlakiem przez Skrojnity (56,7 km) i dochodzimy do szosy asfaltowej koło przystanku PKS Trąbki Wielkie (59,6 km). W lewo droga skręca do dużej wsi Chruściel, gdzie znajduje się stacja PKP, my natomiast skręcamy w prawo, gdzie szlak nasz biegnie przez betonowy most nad rozlewiskiem jeziora Pierzchalskiego (pow. 1,2 km). Za mostem, po lewej stronie znajduje się wygodne miejsce biwakowe i parking (60,1 km), gdzie skręcamy w lewo, w szutrową drogę wchodzącą w las. Idąc dalej drogą biegnącą wzdłuż jeziora Pierzchalskiego (ok. 1,5 km) dochodzimy do drogi asfaltowej. Po lewej stronie szlaku (ok. 200 m) znajduje się zapora na rzece Pasłęce (61,1 km) tworząca jezioro. Na zaporze elektrownia wodna. Trzymamy się kierunku znaków szlaku, który przechodzi przez drogę i biegnie dalej lasem wzdłuż rzeki Pasłęki. Dochodzimy do dużej polany, gdzie szlak skręca w prawo i początkowo brzegiem polany, a następnie leśną ścieżką doprowadza nas do osady Gronkowo (66,4 km), gdzie skręcamy w lewo, na szosę asfaltową relacji Braniewo - Pieniężno. Idąc szosą w kierunku północnym przechodzimy przez wiadukt nad drogą krajową S-22 zwaną często "Berlinką" (67,9 km), a następnie przez PGR Bemowizna (69,6 km), gdzie z lewej strony (ok. 200 m) stacja PKP, dalej przez wieś Szyleny (73,8 km) dochodzimy do dworca kolejowego przy ul. Kościuszki w Braniewie (76,6 km). Sprzed dworca PKP w Braniewie, gdzie kończy (zaczyna) swój bieg Międzynarodowy Szlak Dalekobieżny E-9, wychodzimy ul. Kościuszki, biegnącą w kierunku centrum miasta. Dochodzimy do skrzyżowania, gdzie przechodzimy prosto i dochodzimy do Placu Piłsudskiego, przy którym targowisko miejskie. Tutaj skręcamy w lewo i przechodząc przez kładkę na rzece Pasłęce wychodzimy na drugiej stronie, naprzeciw okazałego spichlerza. Tutaj skręcamy w prawo i zgodnie z kierunkiem znaków szlaku czerwonego, polną drogą biegnącą wzdłuż rzeki dochodzimy do kościoła św. Krzyża. Wchodzimy na szosę, gdzie skręcamy w prawo, by po ok. 500 m skręcić w lewo, w polną drogę (79,0 km) biegnącą aleją drzew. Przez wsie Józefowo (80,5 km) i Podgórze (81,7 km) idziemy teraz do wsi Cielętnik (83,0 km). Przechodzimy przez wieś i ok. 500 m od centrum wsi, mijamy boczną drogę, która odbiega w prawo i prowadzi do pobliskiego rezerwatu "Cielętnik". Idziemy dalej prosto szlakiem, który biegnie teraz lasem mieszanym, wzdłuż linii kolejowej Braniewo - Frombork - Elbląg. Przed rzeką Baudą szlak przechodzi przez przejazd kolejowy (85,3 km) i biegnie dalej prostopadle do torów kolejowych w kierunku szosy relacji Braniewo - Elbląg. Uwaga! Ok. 150 m od naszego szlaku, w kierunku północnym (przed torami) usytuowane jest grodzisko "Sądkowo". Dochodzimy do szosy asfaltowej, na której skręcamy w prawo i szlakiem czerwonym przez most na rzece Baudzie (85,8 km), a następnie obok stacji benzynowej i Campingu PTTK (z prawej strony - 87,9 km) dochodzimy do centrum Fromborka, w pobliżu pomnika Mikołaja Kopernika (89,3 km). Przechodzimy przez miasto i szlakiem czerwonym biegnącym drogą asfaltową dochodzimy do PGR Narusa (92,4 km). Skręcamy w prawo, w drogę szutrową biegnącą początkowo wśród pól a dalej lasem, przez Przylesie (94,7 km), Święty Kamień (95,4 km - gdzie stacja PKP) dochodzimy do byłego pola biwakowego koło leśniczówki Nowy Wiek (99,1 km). Przed obozowiskiem, w prawo skręca ścieżka, która prowadzi do głazu nazywanego potocznie Świętym Kamieniem, leżącego w wodach Zalewu Wiślanego (ok. 500 m od Nowego Wieku). Od leśniczówki Nowy Wiek dalej idziemy szeroką polną drogą biegnącą wzdłuż torów kolejowych, którą dochodzimy do skrzyżowania przed dworcem PKP w Tolkmicku (103,3 km). Przechodzimy szlakiem przez miasto. Po wyjściu z Tolkmicka szlak czerwony biegnie polną drogą, którą dochodzimy do potoku Stradanka, płynącego tutaj skrajem lasu. Za miastem, po lewej stronie spotykamy znaki szlaku czerwonego biegnącego pod górę do grodziska "Wały Tolkmita" (104,5 km). Idziemy dalej prosto brukowaną drogą ok. 500 m. Na zakręcie drogi szlak skręca w prawo i biegnie teraz leśną ścieżką wzdłuż linii energetycznej, a dalej klucząc polnymi i leśnymi drogami przez osadę Wysoki Bór (105,4 km) i leśniczówkę Biała (107,2 km) doprowadza nas do asfaltowej drogi Tolkmicko - Elbląg. Tutaj skręcamy w lewo i drogą tą dochodzimy do wsi Kadyny (109,5 km). Przechodzimy przez wieś i za zakrętem szlak nasz skręca w lewo (obok dębu im. Jana Bażyńskiego) wchodzimy na leśną ścieżkę biegnącą pod górę, przez rezerwat "Kadyński Las" na grodzisko "Kadyny". Z grodziska szlak wiedzie nas na oddalony ok.100 m. punkt widokowy na Zalew Wiślany i dolinę. Następnie idąc dalej szlak nasz schodzi w dół po stromym zboczu, przechodzi przez tory kolejki wąskotorowej i ponownie wspina się pod bardzo strome wzniesienie. Po wejściu na górę szlak prowadzi nas początkowo leśną ścieżką, klucząc brzegiem stromej skarpy wzniesienia lub leśnymi drogami by następnie po minięciu z prawej strony zrębu (ok. 1 km dalej), skręcić w prawo. Tutaj wchodzimy na podmokłą drogę biegnącą przez teren tzw. szkółki leśnej (las z przewagą olchy), którą dochodzimy do szosy asfaltowej Kadyny - Łęcze, gdzie skręcamy w lewo. Teraz szosą asfaltową, ok. 50 m dalej dochodzimy do dużego skrzyżowania naszej drogi z drogą leśną, gdzie skręcamy w prawo. Szeroką leśną drogą dochodzimy do zabudowań gajówki Suchacz, za którą zaraz skręcamy w lewo i teraz już polną drogą biegnącą w dół początkowo wśród pól, a następnie skrajem ogródków działkowych dochodzimy do pierwszych zabudowań wsi Suchacz. Trzymając się kierunku marszu dochodzimy do dużego skrzyżowania dróg, gdzie skręcamy w prawo. Idąc dalej wśród zabudowań wsi przy kolejnym skrzyżowaniu mijamy tzw. "starą szkołę", za którą szlak nasz skręca w lewo i teraz już brukowaną drogą doprowadza nas do centrum tej dużej wsi letniskowej. Wchodzimy na szosę asfaltową, gdzie zgodnie z kierunkiem znaków szlaku skręcamy w lewo, w kierunku Elbląga. Ok. 150 m dalej szlak nasz ponownie skręca w lewo i wchodzi na brukowaną uliczkę biegnącą lekko pod górę, wśród zabudowań wsi. Dochodząc do ostatnich budynków tej uliczki, szlak nasz biegnąc prosto wchodzi w las i szeroką, leśną drogą doprowadza nas do zrębu (z lewej strony), gdzie na zarośniętym skrzyżowaniu leśnych dróg skręca w lewo (UWAGA! na kierunek marszu. Znaki mogą być tu zarośnięte) i pnąc się pod górę ponownie wchodzi na krętą leśną drogę, by łagodnym łukiem drogi, przechodząc (już na płaskim terenie) przez skrzyżowanie leśnych dróg wejść w wyraźny wąwóz, dnem którego biegnie nasza droga. Na kolejnym skrzyżowaniu skręcamy w prawo i szeroką leśną drogą, która ok. 50 m za strumieniem skręca w lewo i następnie wijąc się skrajem zalesionych i urwistych zboczy wąwozów schodzi do strumienia toczącego swe wody u podnóża stromego wzniesienia, na szczycie którego grodzisko "Łęcze" (115,0 km). Wchodzimy na wzniesienie, gdzie szlak prowadzi nas przez wspomniane wcześniej grodzisko i zaraz za nim skręcamy w lewo i przechodzimy przez zagajnik sosnowy. Za zagajnikiem szlak nasz biegnąc wokół podnóża kolejnego stromego wzniesienia doprowadza nas do potężnego wąwozu. Tutaj łagodnym łukiem skręcamy w lewo i szeroką, leśną drogą, przechodząc przez rów przydrożny dochodzimy do szosy asfaltowej, na której skręcamy w lewo i wchodzimy pomiędzy pierwsze zabudowania wsi o tej samej nazwie co grodzisko - Łęcze (116,2 km). Ok. 100 m przed kościołem szlak skręca w prawo. Idziemy początkowo drogą wyłożoną trylinką. Mijamy z lewej strony szkołę i boisko sportowe, po czym gruntową drogą schodzimy w dół do skrzyżowania dróg. Skręcamy w prawo, idziemy pośród nowo powstających zabudowań i po ok. 200 m kierujemy się w lewo podchodząc łagodnie pod górę. Wzdłuż miedzy, skrajem łąk i pól uprawnych podążamy ku widocznej w dali ścianie lasu. Tutaj wchodzimy na bardzo dobrą leśną drogę, którą podążamy ok. 1,5 km. W miejscu, gdzie droga skręca ostro w prawo (pod kątem 90 stopni) w pobliżu doliny Kamienicy, opuszczamy wyremontowaną przez Nadleśnictwo Elbląg kilka lat temu drogę i skręcamy w lewo na mniej wyraźną drogę, która najpierw łagodnie wprowadza nas na niewielki pagórek, a następnie stromo sprowadza w dół do doliny Kamienicy. Przeskakujemy wąską w tym miejscu rzekę i rozpoczynamy dość długie i kręte podejście drogą błotnistą po deszczu i często rozjeżdżoną przez sprzęt leśny. Osiągnąwszy wzniesienie dochodzimy do placu składowego drewna i drogi wyłożonej płytami typu JOMB. Odtąd wędrujemy tą drogą podziwiając z lewej strony głęboką dolinę jednego z potoków, zaś z prawej mijając tzw. Wysoki Wał z charakterystyczną drogą przecinającą go w połowie. Kilkaset metrów za nim szlak opuszcza drogę wyłożoną płytami i skręca w prawo. Odtąd krętą i miejscami słabo widoczną ścieżką i drogą, biegnącą przez tzw. "Jar 14 mostków", schodzimy do doliny Kamienicy, ponownie przekraczamy potok i skrajem urwistego jaru wychodzimy z lasu i dochodzimy do centrum Próchnika (119,5 km), dawnej wsi, a od 2001 r. leżącej w granicach administracyjnych miasta Elbląga. Przed zabytkowym gotyckim kościołem, przy skrzyżowaniu dróg skręcamy w lewo, asfaltową szosą biegnącą aleją pomnikowych drzew, obok zabytkowego cmentarza (po prawej stronie drogi) dochodzimy do szosy relacji Łęcze - Elbląg. Skręcamy w lewo, by po ok. 400 m skręcić ponownie, lecz tym razem w prawo. Idąc teraz asfaltem obok leśniczówki (z prawej strony) w Jeleniej Dolinie (120,7 km), dochodzimy do lasu. Po kilkuset metrach mijamy z lewej strony Jezioro Stare i dochodzimy do pola biwakowego w "Smoczej Dolinie" usytuowanego przy urokliwym brzegu Jeziora Martwego (122,5 km). Skręcamy tutaj w prawo i przechodzimy przez pole biwakowe, z którego wychodzimy szlakiem czerwonym biegnącym teraz skarpą nad brzegiem jeziora. Przechodzimy przez śluzę jeziora, i tuż za nią leśną ścieżką, a później polną drogą biegnącą przez wieś Jagodnik (125,4 km) dochodzimy do sklepu, przy którym na rozwidleniu dróg skręcamy w prawo. Szlak nasz kluczy teraz polnymi, a dalej leśnymi drogami biegnąc początkowo niewielkim wąwozem, a później porośniętym młodnikiem, brzegiem położonego w leśnych ostępach Jeziora Goplanica (127,5 km). Dalej prowadzi nas obok leśniczówki Pięknolas (129,7 km) doprowadzając nas do wsi Dąbrowa (130,8 km), gdzie przechodzimy przez szosę relacji Frombork - Elbląg. Trzymając się biegu polnej drogi, którą teraz idziemy, mijamy gajówkę Dąbrowa i dochodzimy do leśnego parkingu z polem biwakowym (131,2 km) i dużego węzła szlaków turystycznych położonego na północno-wschodnim krańcu elbląskiego lasu - parku "Bażantarnia". Tutaj skręcamy w lewo. Nasz szlak czerwony biegnie teraz równolegle ze szlakiem niebieskim - "Okrężnym". Ok. 200 m dalej ponownie skręcamy w lewo, przechodzimy przez młodnik i leśną mało widoczną ścieżką dochodzimy do szczytu "Góry Jagiellońskiej". Z góry schodzimy dosyć stromym zejściem w dół, do brzegu rzeki Kumielki - "Srebrnego Potoku", gdzie skręcamy w prawo. Idziemy początkowo wąską, leśną ścieżką, a dalej szeroką trasą spacerową, gdzie po drodze mijamy dwa kolejne węzły szlaków turystycznych: "Parasol" (132,3 km), gdzie od szlaku czerwonego odchodzi szlak niebieski - "Okrężny" oraz krzyżuje się z naszym szlakiem szlak zielony - "Ścieżka Jaszczurek" oraz " Mostek Elewów" (133,4 km), gdzie szlak czerwony przecina szlak żółty - "Okólny". Trasą tą dochodzimy do restauracji "Myśliwska", przed którą biorą swój początek wszystkie turystyczne szlaki piesze elbląskiego lasu - parku "Bażantarnia". Przy tym węźle szlaków skręcamy w lewo, około 100 m chodnikiem (szlak czerwony biegnie równolegle ze szlakiem żółtym - "Okólnym"), by ponownie skręcić w lewo, w szutrową drogę prowadzącą nas do podnóża Góry Chrobrego. Tutaj szlak żółty skręca w lewo i pnie się do góry, natomiast my skręcamy w prawo, i zgodnie z kierunkiem znaków wchodzimy na ul. Chrobrego. Odtąd podążać będziemy ulicami Elbląga. Początkowo polną drogą, a dalej asfaltową dochodzimy do ul. Kościuszki, gdzie skręcamy w prawo. Chodnikiem tej ulicy dochodzimy do skrzyżowania z ul. Toruńską, gdzie skręcamy w lewo i przechodzimy przez mostek na strumieniu. Za mostkiem ponownie skręcamy w lewo i wchodzimy do parku miejskiego potocznie zwanego przez mieszkańców miasta "Dolinka". Trzymając się biegu potoku dochodzimy do skrzyżowania przy ulicy Górnośląskiej i Agrikola. Przechodzimy to skrzyżowanie (po przejściach) na wprost i ponownie wchodzimy w założenie parkowe im. Traugutta. Dalej trzymając się biegu strumienia idziemy w stronę centrum miasta. Za ul. Kwiatową szlak odbija od strumienia w prawo i przechodząc środkiem parku dochodzi do ul. Traugutta. Tutaj przechodzimy przez jezdnię na drugą stronę i skręcamy w lewo. Mijając po prawej stronie Szkołę Muzyczną i Ratusz (po lewej stronie pomnik "Odrodzenia") przechodzimy ponownie przez jezdnię i dochodzimy do ul. Hetmańskiej. Za kolejnym przejściem dla pieszych wchodzimy do następnego założenia parkowego im. Armii Krajowej. Przechodzimy przez kolejny park i dochodzimy do Domu Wycieczkowego PTTK "Galeona" w Elblągu przy ul. Krótkiej 5. Dalej idziemy ul. Krótką do jej końca i przechodzimy na drugą stronę jezdni, gdzie obok poczty wchodzimy w dawną ul. Linki. Idąc prosto już ul. Portową spotykamy znaki szlaku niebieskiego - "Świętego Wojciecha", wspólnie z którymi dochodzimy do portu Żeglugi Pasażerskiej położonego nad rzeką Elbląg (140,9 km). Tutaj bierze swój początek odcinek Międzynarodowego Szlaku Dalekobieżnego E-9: Elbląg - Tolkmicko - Frombork - Braniewo, długości 64,3 km (gdzie jest punkt końcowy tego szlaku), którym przyszliśmy z Braniewa. Pozostawiamy tu znaki szlaku niebieskiego - "Świętego Wojciecha", przechodzimy przez kładkę dla pieszych na rzece Elbląg na drugą stronę rzeki i odbijając lekko w prawo dochodzimy do ul. Radomskiej, gdzie skręcamy w prawo i wchodzimy na drogę asfaltową. Ulicą tą dochodzimy do wiaduktu kolejowego nad rzeką Elbląg (142,7 km), przed stacją PKP Elbląg Zdrój. Wychodzimy za miasto i idąc dalej tą szosą dochodzimy do wsi Bielnik II. Tutaj szlak skręca w prawo i wchodzi na drogę wyłożoną betonowymi płytami biegnącą u podnóża wału Kanału Jagiellońskiego. Idąc wzdłuż wału Kanału dochodzimy do wsi Bielnik. Tutaj wychodzimy na szosę asfaltową i skręcamy w prawo. Pośród zabudowań wsi idziemy chodnikiem do mostu na rzece Nogat (do 2006 r. funkcjonowała tu przeprawa promowa), za którym znajduje się wieś Kępki (149,9 km). Tutaj na rzece Nogat kończy się województwo warmińsko-mazurskie, a tym samym warmiński odcinek szlaku utrzymywany przez znakarzy z Oddziału PTTK Ziemi Elbląskiej w Elblągu.

Źródło: www.pttk.elblag.com.pl

Żółty szlak turystyczny „Śladami Grodzisk Pruskich”

Numer szlaku: -
Długość szlaku: ~ 30 km

Przebieg:
TOLKMICKO – WAŁY TOLKMITA – CMENTARZYSKO NOWINKA – GRODZISKO W CHOJNOWIE – ŚWIĘTY KAMIEŃ - TOLKMICKO

Opis: 
Szlak prowadzi po znajdujących się w okolicy Tolkmicka miejscach związanych z pierwszymi gospodarzami tych ziem – plemionami staropruskimi. Miejsca te to zarówno stare grodziska i pozostałości osad, ale także cmentarzyska oraz miejsca kultu religijnego.